Nga Agim Toro, Sekretar i Pergithshem i Shoqates Kombetare te te Shpronesuarve “Pronesi me Dretesi”

Ne daten 10.11.2015 Gjykata e Strasbourgut mori vendimin e radhes duke u dhene te drejte subjekteve te shpronesuara qe kishin paraqitur kerkese per gjykim ne ate te Nderuar Gjykate (Sharra etj. kundër Shqipërisë, në Anglisht).

Ky vendim mer nje rendesi te jashtezakoneshme per pronaret shqiptare, te drejtat e te cileve nuk po respektohen nga ana e Shtetit Shqiptar. Se fundmi Qeveria Shqiptare ka derguar per miratim, me procedure te pershpejtuar nje projekt-ligj te ri qe eshte vleresuar si nje goditje shume e rende e te drejtave te pronareve. Kalimi me procedure te pershpejtuar duke mos mare parasysh ne asnje germe te tij interesat e pronareve duke i kthyer ata nga kerkues te kthimit fizik ne natyre te prones apo kompensimin e saj,  padrejtesisht ne borxhlinj te Qeverise, tregoi haptazi se ky projekt – ligj nuk mer parasysh jo vetem Lirite dhe te Drejtat e Njeriut te shprehura dhe pranuara nderkombtarisht, por edhe te Kushtetutes Shqiptare dhe te rregullave e ligjeve te deri sotme.  Vullneti i kesaj Qeverie u duk qartazi ne miratimin e hartes se vleres te miratuar ne vitin 2014  te cilen Gjykata e Strasbourgut e hedh poshte.

Qendrimi i Shoqates Kombetare te te Shpronesurve “Pronesi me Drejtesi” ka qene gjithmone ne perputhje me Kushtetuten tone dhe Karten Europiane te te Drejtave te Njeriut, por ka qene dhe eshte Qeveria Shqiptare ao qe nuk pranon asnje konsultim me Shoqaten dhe nuk respekton e nuk zbaton te drejtat e tyre. Nuk eshte faji i Shoqates qe ndeshkimet e Strasbourgut po vine dhe do te vine njeri pas tjetrit, duhet qe Qeveria, Kuvendi dhe te gjithe te kuptojne se ceshtja e pronave nuk eshte ceshtje e pronareve por e Shtetit Demokratik.

Pa respektimin e te drejtes se   prones nuk ka Shtet Demoktratik, nuk ka drejtesi, por ka vetem korrupsion dhe pasurim te politikaneve. Ky eshte thelbi i projket ligjit qe po miratohet ne Kuvend. I bejme thirrje Kuvendit te mos gaboje dhe te miratoje kete projekt-ligj, port ta ktheje mbrapsht per te hartuar nje projekt-ligj te ri ne perputhje me ato qe kerkon e drejta kushtetuese.

Shoqata jone ka kundershtuar fort projekt-ligjin sepse kerkon:

1. Toka qe nuk thehet duhet te kompensohet me cmimet e tregut sot.
2. Cmimet nuk jane ato te miratuara ne vitin 2014 por jane mare per baze cmimet e vitit 2008.
3. Ceshtjet e paraqitura ne Gjykaten e Strasbourgut do vazhdojne te gjykohen dhe nuk mund te urdherohet Gjykata e Strasbourgut nga Qeveria Shqiptare
4. Duhet te kthehet prona fizikisht ne natyre ne menyre  qe te ulet vlera e kompensimit duke luftuar pa meshire abuzimet dhe korrupsionin me pronat, kurse ne proket-ligin e ri nuk ka kthim prone por vetem kompensim
5. Te respektohen dhe te zbatohen vleresimet e Gjykates se Strasburgut.

Me poshte po japim pjese te vendimit te dates 10.11.2015.

2. Vlerësimi i Gjykatës
3. Duke pasur parasysh natyrën joefektive të sistemit aktual të kompensimit dhe duke pasur parasysh, në veçanti, për faktin se tani ka 8 deri 21 vjet që subjektet e shpronesuara presin  kompensimin, gjykata, pa i paragjykuar zhvillimet e mundshme në të ardhmen, qe ka parasysh krijimin e një mekanizmi efektiv të kompensimit, e konsideron të arsyeshme për të dhënë subjekteve te shpronesuara, qe jane ankuar ne Gjykate  një shumë e cila do të përfaqësojë një zgjidhje përfundimtare dhe shteruese të rasteve.
4. Gjykata përsërit parimin e saj përcaktues se dëmi pasuror të jepet në rastet e shpronësimit të paligjshëm duhet të korrespondojë me vlerën aktuale të pronës nëse kthimi fizik ne natyre nuk eshte i mundur. (shih Brumărescu v. Rumanisë (i drejtë) [GC], nr. 28342/95, §§ 19-24, GJEDNJ 2001-I, dhe Scordino v. Italy (nr. 3) (i drejtë)).
5. Gjykata shqyrtoi një çështje të ngjashme në Vrioni dhe të tjerë k. Shqipërisë, nr. 35720/04 dhe 42832/06, §§ 33-39, 7 dhjetor 2010, në të cilën ajo ka arsyetuar dhe ka arritur në përfundimin se, në rastin e shpronësimeve të paligjshme, të tilla si në aplikimet pranishëme ne Gjykate, në lidhje me të cilën autoritetet duhet t’i japin kompensim në vend te kthimit ne natyre të pasurisë, shuma e kompensimit do të korrespondojnë me vlerën aktuale të pronës.
6. Në Vrioni dhe të tjerët (i drejtë), cituar më lart, Gjykata i dha kompensim në bazë të hartave të vlerësimit të pronave të miratuara në vitin 2008. Kjo metodë e llogaritjes së dëmit material është aplikuar në mënyrë konsistente në të gjitha gjykimet e mëvonshme të miratuara nga Gjykata ( shih Manushaqe Puto dhe të tjerë, cituar më lart, § 125;. Delvina kundër Shqipërisë (i drejtë), jo 49106/06, § 17, 21 maj 2013;. Karagjozi dhe të tjerët [Komiteti], cituar më lart, §§ 63 dhe 65; Siliqi dhe të tjerët [Komiteti], cituar më lart, § 27; dhe Metalla dhe të tjerët [Komiteti], cituar më lart, § 37).
7. Në rastin konkret, Gjykata duhet të përcaktojë nëse ajo duhet t’i referohet hartave të vlerësimit të pronave të vitit 2008 apo ato të vitit 2014 për llogaritjen e dëmit monetar. Pasi shqyrtoi argumentet e palëve, gjykata bën vërejtjet e mëposhtme.
8. Ne vendimin pilot Manushaqe Puto dhe të tjerë, cituar më sipër, në lidhje me dështimin e autoriteteve për të paguar kompensim në vend të kthimit te pronës u dha nga Gjykata më 31 korrik 2012. Ai u bë përfundimtar më 17 dhjetor 2012. Në paragrafin 121 dhe dispozita operative nr. 7 Gjykata nuk vendosi të shtyjë seancën gjyqësore të rasteve që kishin qenë të parashtruara para dorëzimit të këtij vendimi, por për të vazhduar shqyrtimin e tyre edhe pasi vendimi mori formë të prerë. Në lidhje me këtë, aplikimet e  pranishëme ishin paraqitur në Gjykatën midis 15 majit 2008 dhe 19 dhjetor 2011. Njoftimi I per keto aplikimeve i është derguar Qeverise nga 25 janar 2010 deri me 20 dhjetor 2013 .
9. Gjykata merr parasysh argumentet e Qeverisë në favor të aplikimit të hartave të vlerësimit të pronës të vitit 2014 për llogaritjen e dëmit material. Ajo mirëpret faktin se vlerësimet e pronës janë (menduar të jetë) të përditësuar çdo vit në bazë të një metodologjie që u miratua me vendim të Qeverisë në vitin 2012. Megjithatë, kjo nuk është bindur nga propozimet e Qeverisë.
10. Në radhë të parë, hartat vlerësimi i pronës 2014 janë miratuar pas futjes së aplikacioneve të pranishëm, që po shqyrtohen në përputhje me udhëzimet e përcaktuara në vendimin pilot. Në këndvështrimin e Gjykatës, referenca për hartat e vlerësimit të vitit 2014 do të sjellin pabarazi në trajtimin e aplikantëve për aq sa mbështetje të çmimit referent është i shqetësuar.
11. Së dyti, Gjykata do të referohen rezervave të bëra gjatë takimit parlamentar të 7 maj 2012 që vërteton se transaksionet e regjistruara me ZRPP nuk pasqyronin në përgjithësi dhe nuk pasqyronin domosdoshmërisht vlerën reale të tregut, si rezultat i evazionit fiskal të kryer nga palët në një kontratë e shitjes. Rrjedhimisht, Gjykata vlerëson se mbështetja në çmimet e shitjes të transaksioneve të regjistruara do të jetë në mospërputhje flagrante me parimin e mirë-vendosur që kompensimi, në rastet e shpronësimit të paligjshëm, duhet të korrespondojë me vlerën e tregut,dhe Gjykata nuk eshte për të treguar masat për të frenuar dhe luftuar evazionin fiskal.
12. Së treti, dhe e lidhur ngushtë me arsyen e dytë, Gjykata është e shqetësuar se çmimet e pronave në disa qytete, veçanërisht në zonat që përjetojnë një rritje të zhvillimit relativisht të lartë, të tilla si qendër të kryeqytetit, Tiranë,  kanë përjetuar një rënie të madhe. Gjykata nuk është në gjendje të flasë arsyet për rënie të tillë, por ajo nuk është e bindur se ata objektivisht pasqyrojnë vlerën aktuale të tregut dhe se ata ishin “interesat dhe inflacioni indeksuar”, në mënyrë që të mbulojë për dëmin shkaktuar nga pamundësia e kompensimit gjatë gjithë këtyre viteve (krahasoni Vrioni dhe të tjerët (shpërblim), cituar më lart, § 37).
13. Nuk mundet qe Gjykata të pranojë raportet e ekspertëve të paraqitura nga aplikantët. Vlerësimi i tyre ishte bazuar kryesisht në çmimet e shitjes të blloqeve të apartamenteve ngritur në parcela ngjitur e tokën në vend të vlerave të krahasueshme të ngastrave fqinje të tokës. Në çdo rast, raportet e ekspertëve nuk jane mbështetur ne çmimet e referencës të cilat, ata,  përmendin duke u mbështetur në dokumentet mbështetëse.
14. ……
15. Duke pasur parasysh vlerësimet e mësipërme, Gjykata arrin në përfundimin se ajo duhet të përcaktojë dëmin financiar mbi bazën e hartave të vlerësimit të pronës të vitit 2008. Duke pasur parasysh materialin në zotërim të tij, Gjykata e çmon të arsyeshme për të bërë çmime në lidhje me dëmin pasuror dhe jopasuror te tabuluar në shtojcën nr 3.